حق انتفاع | عمری و رقبی و سکنی

حق انتفاع :
 حق انتفاع : كلمه "انتفاع" از ريشه "نفع" مأخوذ گرديده و معناي لغوي آن "بهره بردن ،بهره مند شدن و سود جستن" است. "حق انتفاع" در حقوق بدين مفهوم است كه شخصي اجازه ميدهد كه شخص يا اشخاص ديگر ملك و يا مال او را در اختيار گرفته و از آن استفاده كنند بي آنكه مالك آن ملك محسوب گردند.
گاه ممكن است شما مايل باشيد كه ملك خود را جهت استفاده در اختيار اشخاص ديگر قرار دهيد، بي آنكه مالكيت آنرا به افراد مزبور انتقال دهيد! قانون اين حق را براي شما تحت عنوان"حق انتفاع"به رسميت شناخته و بر آن آثار حقوقي متنوعي را مترتب ساخته است.
 حق انتفاع" در واقع حق بهره مندي و حق استفاده از منافع اموال غيرمنقول(املاك) و منقول است كه با استفاده از مال مذكور، بقاء آن متصور باشد ( باقی بماند ). اين حق مجزا از حق مالكيت ، مورد توجه قانون قرارگرفته و البته در شرع مقدس نيز به تبع تعارف اجتماعي آن، مورد تنفيذ و تأييد واقع گرديده است.
منافع"يك ملك ممكن است داراي تنوع متعددي باشد. مثلاً منافع يك آپارتمان، استفاده از آن بعنوان محل سكونت اشخاص است، و منافع يك باغ علاوه بر امكان سكونت، ثمرات اشجار ( درختها ) و همچنين زراعت در آن، باشد.
 حق رقبي : حق انتفاع ممكن است براي مدت معين و محدودي واگذار شود. مثلاً ممكن است شما آپارتمان خود را براي مدت ده سال براي سكونت در اختيار برادر خود قرار دهيد. در اين صورت از حق انتفاع مذكور بعنوان "حق رقبي" [رُ قْ با] ياد مي شود. واژه "رقبي" هم خانواده "رَقَبِه" بوده و در لغت عرب بمعناي چيزي است كه داراي حيطه و محيط است و بعبارت ديگر احصاء گرديده است. و در اصطلاح براي قطعه زمين مشخص استعمال مي گردد.
 حق عمري : حق انتفاع" ممكن است براي طول مدت حيات مالك و يا شخص منتفع ( منتفع :کسی که قرار است از مال استفاده کند و از آن نفع  ببرد ) واگذار گردد. بعنوان مثال فردي منزل خود را براي استفاده شخص ديگر براي مادامي كه خود زنده است و يا مادام حيات فرد منتفع، در اختيار وي قرار مي دهد. در اين صورت حق انتفاع واگذار شده را "حق عمري" [عُ مْ را] مي نامند.
 حق سكني : در صورتي كه شما منافع ملك خود را براي سكونت در اختيار ديگري قرار دهيد، حق انتفاع واگذار شده را "حق سكني" [سُ كْ نا] مي نامند.
واگذاري حق انتفاع مي تواند معوض باشد و يا بصورت رايگان صورت پذيرد.
در صورت واگذاري حق انتفاع، مالك در مدت معينه حق رجوع نخواهد داشت مگر آنكه مدت معين نكرده باشد. در اين صورت در هر زمان مي تواند از اذن ( اجازه ) خود رجوع نمايد. در اين نوع واگذاري، حق انتفاع با فوت مالك، منقضي و رفع مي گردد.
يكي از كاربردي ترين نكات واگذاري حق انتفاع در جايي است كه فردي مي خواهد ملك خود را بصورت قطعي به فرد ديگر واگذار كند و يا آنرا وقف نمايد، اما از سوي ديگر مايل است مادامي كه خود زنده است از آن ملك استفاده نمايد. در اين صورت ميتوان ضمن عقد لازم شرط نمود كه حق انتفاع ملك مزبور مادام حيات مالك در اختيار وي باشد. اين راهكار آنجا ارزش خود را به نمايش مي گذارد كه مالك چنين قصدي دارد لكن از يك سو انتقال ملك ملازمه بديهي با انتقال منافع آن دارد و مالك پس از انتقال نمي تواند خود همچنان از آن بهره مند گردد، و از سويي ديگر وصيت به انتقال ملك پس از فوت نيز در صورت اعتراض وراث، نمي تواند چنين خواسته اي  را جامه عمل بپوشاند. در اينجا با حفظ حق انتفاع در ضمن انتقال، مالك براحتي  و با اطمينان، به مقصود خود نايل مي گردد.